پاسپورت‌های مفقود شده یا به سرقت رفته کجا می‌روند

 

آمار وزارت خارجه بریتانیا نشان می دهد که دهها هزار گذرنامه بریتانیایی در خارج از این کشور گم شده و یا به سرقت رفته است. اما چه تعدادی از این گدرنامه‌ها ممکن است به دست تبهکاران بیفتد؟

هر پاسپورتی دقیقا با مشخصات فرد صاحب آن صادر می شود و تصور عمومی این است که برای دیگران قابل استفاده نخواهد بود. به عنوان مثال غیر از درج مشخصات اصلی، در پاسپورت های جدید از روشی برای چسباندن عکس استفاده می شود که دستکاری آن بسیار دشوار است و یا برخی از آنها به روشهای بیومتریک طراحی شده اند که جعل آن را تقریبا ناممکن می کند.

بنابراین در عالم فرضیه ما فکر می کنیم که در صورت گم شدن و یا سرقت یک پاسپورت کسی قادر نخواهد بود از آن سوء استفاده کند.

اما چنین تصوری درست نیست و به کرات از پاسپورت های جعلی برای انواع و اقسام فعالیت های غیرقانونی استفاده می شود. یکی از موارد اخیر استفاده دو ایرانی از پاسپورت های جعلی اروپایی برای پرواز با هواپیمای مفقود شده خطوط هوایی مالزی بود.

دو ایرانی با پاسپورت‌های جعلی اروپایی در پرواز هواپیمای مفقود شده خطوط هوایی مالزی حضور داشتند

مقامات گفتند که این دو ایرانی با تروریسم هیچ ارتباطی نداشتند ولی در خوشبیانه ترین ارزیابی می توان گفت که یک ضعف امنیتی مهم روی داده و ماموران کنترل نتوانستند جعلی بودن این پاسپورت ها را تشخیص دهند.

به اعتقاد برخی، تعداد کثیر پاسپورت های بریتانیایی که گم شده و یا به سرقت رفته، واقعا جای نگرانی دارد. براساس تازه ترین آماری که بی بی سی طبق قانون آزادی اطلاعات توانسته است به آن دست یابد، در سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ بیش از ۱۶۰ هزار پاسپورت بریتانیایی در خارج از این کشور مفقود شده و یا به سرقت رفته اند.

بیشترین تعداد از پاسپورت های بریتانیایی یعنی حدود ۳۷ هزار مورد، در اسپانیا مفقود و یا به سرقت رفته اند و در مقام بعد آمریکا با حدود ۱۶ هزار مورد و بعد هم فرانسه با حدود ۱۲ هزار مورد قرار دارند.

هرچند وزارت خارجه بریتانیا این موارد را تحت عنوان "پاسپورت های مفقود شده و یا به سرقت رفته" ثبت می کند ولی تشخیص اینکه هر مورد گزارش شده واقعا سرقت بوده و یا گم شدن، کار بسیار دشواری است چون مستلزم کنترل و بررسی هر مورد توسط ماموران این وزارتخانه است.

بسیاری از پاسپورت هایی که به سرقت می روند ممکن است در نهایت به دور انداخته شده و یا نابود شوند چون سارقان، آن را همراه پول و اشیاء قیمتی ربوده اند. ولی بخشی از آنها ممکن است به دست گروههای خلافکار بیافتد.

دکتر دیوید لو کارشناس جرایم بین المللی، امنیت و تروریسم در دانشگاه لیورپول می گوید:"در چنین مواردی به طور بالقوه این احتمال هست که پاسپورت ها به دست گروههای تبهکار و یا تروریست ها بیافتد. من نمی گویم که تمام این ۱۶۰ هزار پاسپورت گم شده به دست آنها خواهد افتاد ولی حتی یک درصد ناچیز از این رقم می تواند مشکل آفرین باشد."

 

تام کریگ یک کارشناس امور امنیتی که بیش از سی سال در اداره آگاهی پلیس بریتانیا فعالیت داشته می گوید برای تبهکاران، پاسپورت حکم "طلا" را دارد.

بسیاری از تبهکاران برای انجام جرایم به پاسپورت جعلی نیاز دارند. برای قاچاقچیان انسان و مواد مخدر که به کرات از مرزهای بین المللی عبور می کنند داشتن پاسپورت های به اصطلاح "تمیز" که هویت آنها را پنهان کند بسیار حیاتی است. این افراد در صورت مسافرت با هویت واقعی خود ممکن است شک نیروهای انتظامی را برانگیخته و مورد تعقیب و مراقبت قرار بگیرند.

مهاجمان عملیات تروریستی یازده سپتامبر نیز از پاسپورت های جعلی استفاده کرده بودند که میتوان آن را برجسته ترین مورد از به کارگیری هویت جعلی برای اقدامات تبهکارانه دانست.

تام کریگ می گوید: "داشتن یک پاسپورت مثل داشتن کلید یک در و یا داشتن رمز گاو صندوق بانکهای بزرگ است. با کمک پاسپورت جعلی فرد تبهکار می تواند بدون اینکه شناسایی شود به هر کجا که می خواهد برود."

با کمک پاسپورت های تقلبی خلافکاران می توانند هویت افراد دیگر را بربایند.

تام کریگ می افزاید:"من مواردی دیده ام که تبهکاران با استفاده از پاسپورت دیگران، حساب بانکی باز کرده و یا به اسم دیگران وام های سنگین گرفته و عملا صاحب اصلی آن هویت را خانه خراب کرده اند. خلافکاران با استفاده از هویت دیگران در اقصی نقاط جهان جرایم گوناگونی را مرتکب می شوند و در برخی موارد فرد صاحب این هویت توسط ماموران انتظامی دستگیر می شود اما در پایان تحقیقات معلوم می شود که او خلاف نکرده و دیگران هویت او را ربوده اند."

در برخی از کشورهای جهان افتادن پاسپورت های گم شده به دست تبهکاران احتمال بیشتری دارد.

دکتر دیوید لو یکی از کارشناسان سابق بخش ضد تروریسم پلیس بریتانیا می گوید:"تا جایی که به پاسپورت های بریتانیایی و یا آمریکایی و اروپایی برمی گردد، می توان گفت که کشورهای شمال آفریقا، خاورمیانه و افغانستان و پاکستان جزو خطرناک ترین مناطق هستند. چون در این کشورها گروههایی فعال هستند که به شهروندان و اهداف بریتانیایی، آمریکایی و اروپایی حمله کرده و در آینده باز هم ممکن است چنین اقداماتی انجام دهند."

آمارهای وزارت خارجه بریتانیا نشان می دهد که از مجموع ۱۶۰ هزار پاسپورت بریتانیایی که طی شش سال گذشته مفقود شده و یا به سرقت رفته اند، حدود چهار هزار و ۴۰۰ مورد در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه روی داده است. حدود یک چهارم این موارد در امارات متحده عربی روی داده، ۴۱۲ مورد در مراکش، ۸۶ مورد در لیبی و ۱۶۴ مورد در تونس.

در کشورهای جنوب آسیا حدود سه هزار و ۳۰۰ مورد اتفاق افتاده که حدود ۱۷۵۰ مورد در هند، حدود ۸۴۰ مورد در پاکستان و ۱۵۹ مورد در افغانستان بوده است.

تام کریگ کارشناس امور امنیتی و مامور سابق اداره آگاهی بریتانیا می گوید که معمولا پاسپورت های به سرقت رفته به تناسب اینکه تاریخ انقضای آنها چقدر طولانی باشد و عکس آن تا چه حد به خریدار آن شباهت داشته باشد ممکن است بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ پوند به فروش بروند.

گاهی اوقات عکس این پاسپورتها دستکاری می شوند تا به صاحب جدید آن شباهت بیشتری پیدا کند.

دکتر دیوید لو کارشناس جرایم بین المللی می گوید:" من از روی تحقیقاتی که در مورد پرونده گروههای تبهکار مختلف انجام داده ام با موارد متعددی از پاسپورتهای جعلی روبرو شده ام که سعی شده عکس واقعی آن با عکس جدیدی جایگزین شود."

اما در مواردی هم تبهکاران و خلافکاران ممکن است پاسپورت را دستکاری نکرده و روی این نکته حساب کنند که ماموران کنترل با دقت عکس پاسپورت را نگاه نکنند.

تام کریگ معتقد است که تبهکاران بعید است برای ورود به بریتانیا از پاسپورتهای جعلی استفاده کنند چون به خوبی می دانند که کنترل امنیتی و به خصوص کنترل پاسپورت ها در مرزهای این کشور بسیار شدید است.

او می افزاید:"یک تروریست و یا تبهکار حرفه ای معمولا به دنبال فرودگاههای کوچک و یا دورافتاده ای می گردد که کنترل امنیتی آن به خوبی فرودگاههای بزرگ و مهم نیست. و یا ممکن است به دنبال دادن رشوه به ماموری باشند که بتواند آنها را بدون انجام کنترل دقیق از مرز عبور دهد."

تام کریگ یادآوری می کند که پرواز دو مسافر با پاسپورتهای جعلی با هواپیمای مفقود شده خطوط هوایی مالزی یک ضعف مهم هست. او می افزاید:"این نشان می دهد که در نحوه کنترل مدارک توسط ماموران امنیتی فرودگاه و همینطور کارمندان خطوط هوایی نقاط ضعف جدی وجود دارد."

به گفته او دسترسی موسسات خصوصی و غیرانتظامی مثل بانکها، خطوط هوایی و موسسات قانونی که با فساد مالی مبارزه می کنند به اطلاعات مربوط به پاسپورت های مفقود شده و به سرقت رفته می تواند امنیت را بهبود بخشیده و در مبارزه با اشکال گوناگون سرقت هویت نقش مهمی ایفا کند.